Ik ben nog steeds niet de oude. Daarom doe ik het ook vandaag rustig aan. Ik ga verder met het paneel van het orgeltje van Theo en ik ontvang John, onze loden lettergieter uit Philippine, die voor mij wat extra letters kwam brengen voor de tekst van het Wiese-boek. Hij nam ook een ontettend gaaf boek mee. Een lesboek uit een serie voor de grafische vak opleiding uit 1914. ‘Van leerling tot letterzetter’. Dit boek hoort bij een serie waar ik al een boek van heb kunnen bemachtigen. Namelijk, ‘Van leerling tot drukker’ uit 1912. Zo kom ik aan alle juiste informatie over het werken met loden en houten letters en eigenlijk alles wat met het oude drukkersvak te maken heeft, zodat ik straks zelf met al die kennis mijn eigen boeken kan gaan drukken.

Al het vele werk van de afgelopen maanden eiste gisteren zijn tol. Ik had een flinke terugslag en daar hou ik ook vandaag nog last van. Daarom heb ik vandaag een echte rustdag ingelast en ga ik het de komende week ook heel rustig aan doen in het atelier met het schilderen van het orgelpaneel. Even niks anders dan alleen dat.

Vandaag had ik een soort van rustdag, na alle intensieve werkzaamheden in het atelier. Op de molen tref ik Rinus, die een mooi wieltje heeft gevonden voor de aandrijving van de inktrollen van de Eickhoff pers. Hij maakt er een handvat aan zodat ik het kan gebruiken om, zoals het bedoeld is, met de hand de inktrollen in te inkten, voordat ik ga drukken. Helemaal in stijl met de pers, waar ook een houten handvat aan de slinger zit.

In de moestuin ontdek ik een tweede bloemkool oogst. Dat heb ik nog niet eerder meegemaakt. Stralks nog eens lekker bloemkool eten in de herfst.

En dan is het eindelijk zover. Een hele week lang heb ik me te barsten gewerkt aan dit document. Van letterzetten tot drukken. Vandaag worden de laatste vellen gedrukt op de Albion pers uit 1858. Nu is de cirkel rond. Vanavond gaan we dit drukwerk presenteren tijdens de vertelavond in IJzendijke.

Vers van de pers. Een stapel liederen over de Dominee van IJzendijke. Eerst werden er drukproeven gemaakt op de Eickhoff proefpers. Daarna ging het zetsel over naar de Albion pers uit 1858 om alles op die pers te drukken. Zo werd destijds waarschijnlijk ook het originele document gedrukt.

Het zetsel

Het zetwerk nam heel veel tijd in beslag. Eén blokje tekst duurde ongeveer een half uur om te zetten. Daarna kwam de controle en de correctie. Daar was ik alleen al een hele dag intensief mee bezig. Het bleek dat de tekst uit het boekje niet overeen kwam met de originele tekst.

Maar Vrijdag ochtend lag alles keurig klaar. Een race tegen de klok die door mij gewonnen werd. Op het randje.

En dat werd dus dit filmpje. Een snelle impressie van de aanvang van de vertelavond te IJzendijke, waarin Frans Brouwers ons meenam naar Turkije in de 17-de eeuw, om van daaruit naar Yzendyke toe te keren, waar een (verzonnen) Dominee zich nogal vreemd gedroeg. Een verzonnen verhaal van Katholieken die de kloof tussen hen en de Protestanten hiermee nog groter wilden maken dan die al was. Tot ergernis van de Bisschop van Brugge die het lied vervolgens, en om die reden, in de ban deed. Onze Stads,- en dorpsomroeper, Marco van Avermaete, kletste alle elementen van deze avond aan elkaar met zijn bel en roeptoeter. De muziek werd deze avond verzorgd door drie docenten van Toonbeeld.

Het werd vandaag de dag des oordeels. Ik maak nog wat drukproeven en nog enkele correcties en dan is het document van het ‘lied van den Dominé van Yzendyke’ klaar om te drukken op mooi papier. Karel, van het historisch druckerytje Middelburg kwam me daarbij helpen. Zo kreeg ik een totaal Zeeuws feestje, met een Amsterdams accent, in het atelier.

Tegen twaalven belde Elsa, van Omroep Zeeland, me voor een interview voor de radio (Goedemorgen Zeeland) over dat drukwerk. Dat werd een leuk gesprek over oude druktechnieken, de Dominee van IJzendijke en de vertelavond van morgenavond in IJzendijke.

En zo gaat het er vanavond tot diep in de nacht aan toe in het atelier. Het daadwerkelijk drukken op prachtig 300 grams papier. Een schitterende, scherpe druk met een heel mooie ‘inprint’.

Gisternavond heb ik nog een proefdruk gemaakt met de proefpers van Arjaan om een tekstcorrectie uit te gaan voeren en het hele document nog verder te verfijnen. Die Eickhoff proefpers is een geweldige aanwinst voor mijn grafisch atelier. Ik ben er verschrikkelijk blij mee en ik verwacht dan ook dat deze pers heel vaak gebruikt gaat worden in de toekomst.

Ik ben de hele dag bezig met correctie. De tekst uit het boekje blijkt een eigen interpretatie te zijn van de oorspronkelijke tekst waarbij woorden niet afgemaakt werden, zelfs helemaal weggelaten, veranderd etc. etc. Dat bemoeilijkt het hele correctieproces aanzienlijk. Tijd voor pauze en koffie heb ik vandaag niet. Aan het eind van de dag is alles gecorrigeerd naar het oorspronkelijke document. Dan ben ik goed moe en moet ik alle moed bij elkaar rapen om pannenkoeken te gaan bakken voor de avondmaaltijd. Vanavond zal ik nog wel even doorgaan in het atelier om alles af te krijgen.

Omdat ik je de werkzaamheden van vanavond niet wil onthouden heb ik nog een filmpje gemaakt van het daadwerkelijke drukken op de Eickhoff proefpers Dan blijkt toch dat er nog foutjes in zitten. Die ga ik er morgen lekker op mijn gemak uithalen en pas als alles helemaal perfect is ga ik drukken op mooi papier.

Het werd weer eens een drukke dag vandaag. Eerst maak ik het zetwerk af voor het document van ‘het lied van den Dominé van Yzendyke’. Een prachtig historisch geval uit 1780 wat, hier op de Albion pers, gedrukt zal gaan worden. En dan doe ik een misselijke ontdekking. Door alle haast had ik niet door dat ik het begin van het document gezet heb in half vet en de rest ervan in een magere Exelsior letter. Grrrrr. Het kwam vroeger ook vaker voor, omdat men moest werken met beperkte letter voorraad, maar het staat me niet aan. Tijd om het te corrigeren is er niet meer.

Voor het juiste papier ben ik vandaag naar Breda gereden. Bij Deva hebben ze nog een breed assortiment papier waar je een keuze uit kan maken.

‘s-Avonds laat maak ik nog een eerste proefdruk met de Eickhoff proefpers van Arjaan voor de nodige correctie. De ‘zetduvel’ dient zich aan. Genadeloos. Er zitten veel zetfouten in die ik er allemaal uit moet gaan halen. Maar zo’n eerste proefdruk ziet er veel belovend uit.

Vandaag ben ik de hele dag bezig geweest met het zetten van loden lettertjes voor het unieke document van het ‘Lied van den Dominé van Yzendyke’. Frans heeft dat originele document thuis. Dat stamt uit 1780. Hij gaat, tijdens de vertelavond van a.s. Vrijdag, Dat spook verhaal over deze Dominee opvoeren en voor alle aanwezigen maak ik dus dit document op de meest oorspronkelijke wijze. Waarschijnlijk exact op de zelfde wijze als waarop het oorspronkelijke document is gemaakt. Met loden letters, prachtig geschept papier en een Albion pers.

In deze video geef ik er ook wat uitleg over. Het is niet zomaar een standaard drukwerkje zoals zo’n zielloos geval wat uit en computer komt rollen, maar een ouderwets handgezet stukje passie voor de oude drukkerij. Elke letter staat een beetje in het papier gedrukt. Dat voel je, dat zie je en dat geeft het document de authentieke waarde die erbij hoort. Niets is even makkelijk gemaakt, maar met toewijding en passie voor dit prachtige oude vak. Een loden drukletter is een driedimensionaal ding. Hiermee kun je met inkt een indruk maken op, en in, papier. Het zijn echte letters. Geen foto’s van letters, zoals in de computer.

Om je een ide te geven wat ik aan het doen ben leg ik het een en ander uit over het werken met oude druktechnieken die juist nu weer volop in de aandacht komen.

Om alles op tijd af te kunnen krijgen heb ik vandaag de hele dag letters gezet voor de tekst van het ‘Lied van den Dominé van IJzendijke’. Een heerlijk oud spookverhaal wat straks opgevoerd zal worden op de vertelavond, hier in IJzendijke. Voor het publiek maak ik nu zo’n heel erg authentiek document met loden letters, wat straks op de Albion pers uit 1858 gedrukt zal gaan worden om prachtig papier.

Het werd vandaag erg mooi weer en dat betekent dat er gebouwd moet worden. Alles wat ik daar aan kan doen is meegenomen. Maar ik heb ook nog heel veel andere dingen te doen die bijna net zo belangrijk zijn. Loden letters zetten voor het document uit 1780 van de Dominee van IJzendijke, bijvoorbeeld. Daar loop ik al mee achter en dat moet een forse impuls gaan krijgen wil ik het voor Vrijdag klaar hebben.

Maar vandaag had ik ook de opening van de nieuwe expositie bij Galerie lokaal 54 in Terneuzen. Een mooie gelegenheid om iedereen weer eens te ontmoeten onder het genot van een hapje en een drankje. Ik vertel er in het kort iets over mijn werk.