‘S-avonds laat nog aan het werk aan mijn jongste creatie ‘De Zwarte Madonna’.

Een van de vele Zwarte Madonna’s. Deze staat in het kerkje van Castrolanda, provincie Castro, in Brazilië. Dat plaatsje was overigens ooit een Hollandse nederzetting. Dit beeld lijkt nog het meest op wat ik ooit zag tijdens een vakantie. Het vergelijk met Zwarte Piet is niet zo heel moeilijk te maken.

Lang geleden kwam ik met mijn ouders, tijdens een vakantie, in een kerkje terecht waar een beeld van de zwarte Madonna stond. Dat vond ik toen bijzonder vreemd. Ik was toen een jaar of 12 en ik wilde weten waarom die mevrouw zwart gemaakt was. Niemand wist het antwoord en daarom fantaseerde ik er maar wat op los. Dat beeld bleef op mijn netvlies staan en ‘s-avonds wist ik ineens wat ik gezien had. Dit was de vrouw van Zwarte Piet. Kon niet missen. Niemand geloofde het, maar voor mij stond dit toen vast.

Ik begon me af te vagen waarom er nergens, in geen enkele kerk, een beeld van Zwarte Piet stond. Wel van de Sint. Dat vond ik ineens heel vreemd en volkomen onterecht. Zwarte Piet was toen mijn grote held. Ik mocht toen zelf voor Piet gaan spelen en ik had veel bewondering voor zijn rol binnen de Sinterklaasviering.

Mijn ‘Zwarte Madonna’ begint al vorm te krijgen. Vooral het licht op de toren bevalt me erg goed.

Om de een of andere reden bleef ik altijd de Zwarte Madonna aan Zwarte Piet koppelen. Meisjes die voor Zwarte Piet gingen spelen, waren voor mij Zwarte Madonna’s. Geen Pieten, want het waren meisjes en bleven meisje, ook al waren ze zo zwart als roet. Zo ontstond bij mij een beeld over deze mysterieuze zwarte karakters dat tot op de dag van vandaag is blijven hangen en nog steeds niet helemaal helder is. Want wat is nu eigenlijk een Zwarte Piet?

Ik heb hier nooit erg diep over nagedacht. Tot die vervelende discussie ontstond over vermeend racisme. Ik had er nooit bij stilgestaan dat iemand een dergelijke link kon leggen. Voor mij was Zwarte Piet een magische figuur uit een ver en grijs verleden. Een soort bosduvel, een geest, en een karakter uit een oeroud stukje volkstoneel. Door die discussie begon ik me meer in diens achtergrond te verdiepen en al snel kwam ik uit bij een geschiedenis die terugloopt tot in de prehistorie.

Het boek over de zwartmaakcultuur van Arnold Jan Scheer

Arnold Jan Scheer, de maker van Showroom en Paradijsvogels, schreef er een prachtig boek over (Zwarte Sinterklazen). Hierin kwam het woord ‘zwartmaakcultuur’ in beeld en nu bleek dat hier veel meer achter schuil ging dan ik me had kunnen voorstellen. Die zwartmaakcultuur boeit me en zo ontstond het idee voor dit schilderij. In een gesprek met een goede vriend kwam ik op het idee om deze mooie flamingo danseres een zwarte toet te geven en haar daarmee naar een hoger level te tillen. Ineens was er een krachtveld ontstaan in mijn schilderij. Aanvankelijk had ik alleen die flamingo danseres willen schilderen maar dan had ik alleen maar een mooi plaatje gehad. Nu was het ineens een schilderij met een verhalend karakter en dat is wat ik eigenlijk wil schilderen.

Zondagse kool 40 x 60 cm

Het plaatje zou zo kunnen stammen uit het verleden. Een boer, in zijn zondagse kostuum, oogst een mooi spitskooltje uit zijn moestuin voor de warme maaltijd. Het is echter zomer 2016. Verschillende heiligdommen komen in beeld. Het prachtige zondagse kostuum (Axelse dracht) van een Hoekse boer, de rijkdom uit een eigen moestuin, het rijke landleven en geluk van een mens die dit allemaal beleefd.

Zeer zalige spitskool maaltijd van Ineke.

Een prachtig spitskooltje uit de moestuin

Het is allemaal aanwezig in en om ons huisje te Hoek (Zeeuws Vlaanderen). De maaltijd, op het vlees na, komt recht van het land. De wijn, uit onze dorpssuper en we genieten hier met volle teugen van het mooie Zeeuwse landleven.

Zeeland heeft een rijke historie en een pracht van een eigen cultuur die nog grotendeels in tact is. Je ziet nog maar weinig Zeeuwen in dracht door het leven gaan maar toch is het nog regelmatig te zien. Zelf heb ik Axelse streekdracht, met van die prachtige zilveren broekstukken. Een huisje uit 1901 en een leven wat voortdurend herinnerd aan het mooie van weleer. Dat zit allemaal in dit kleine schilderijtje.

Het behouden huis 60 x 120 cm

Stilleven met pot augurken 60 x 30 cm

Net als het schilderij ‘Het behouden huis’, en het ‘Stilleven met pot augurken’, behoort dit werk tot de ‘Zeeuwse collectie’. Dat is de serie schilderijen die ik maak over ons leven in Zeeuws Vlaanderen.

Deze werken zijn straks te zien op de expositie, die ik samen met Jeroen Quirijns ga houden te Hulst (zie agenda).

Naast de Zeeuwse collectie is daar natuurlijk ook ander werk te zien, zoals ‘Welcome to the surface’, ‘Neverwas slapstick journey’, ‘Making faces’, ‘Phonecall’, etcetera.

Eindeloos werken op detaillering van een hand.

Volop aan het werk voor mijn expositie, straks samen met Jeroen Quirijns in Hulst, Tijdens de Vestingdagen zijn we daar aanwezig met veel werk in het kunstencentrum KrAAn, aan de Abdaalseweg 19. De poster hangt al hier en daar in het zicht en in het atelier worden nu de laatste puntjes op de I gezet. Kijk voor meer informatie over de expositie te Hulst op de ‘Agenda‘.

Expo-lijst

Onder andere het maken van (expo)lijsten. Die dienen er voor om het werk goed te kunnen tonen tijdens de expositie. Het zijn lijsten die ik zelf snel in elkaar kan steken om in ieder geval iets om een werk heen te hebben. Zonder lijst is het echt geen gezicht. Ik maak ze zelf, maar het echte werk komt later van lijstenmakerij Jan d’art, uit Breda. Hij gaat straks, speciaal voor een andere tentoonstelling van het Zeeuwse werk heel bijzonder mooie lijsten maken waar ik later nog wel meer over zal vertellen. Niet te vergelijken met zo’n MDF kader wat ik nu aan het fabriceren ben.

Maar voorlopig volstaat dit. Het is puur bedoeld om te kunnen tonen en deze lijst is gemaakt voor het stilleven met de pot augurken. Meer kleinere werken zullen volgen. Ze krijgen allen een rechtoe-rechtaan lijst die ik straks allemaal zwart ga lakken.

Het bijzondere aan deze tentoonstelling is wel het feit dat ik weer begonnen ben om zelf te gaan exposeren en de presentatie van mijn Zeeuwse werk dat ik hier voor het eerst ga tonen. Mijn liefde voor het Zeeuwse land, de cultuur en de geschiedenis zit hierin verwerkt.

Jeroen gaat zijn Punchinello collectie laten zien. Deze, tot ieders verbeelding sprekende, figuur uit de Comedia del Arte neemt je mee naar de krochten van onze cultuur en voert je mee door een artistiek en cultureel walhalla. Nog niet eerder heeft Jeroen de gehele collectie bij elkaar getoond aan het publiek.

Zondagse kool 40 x 60 cm

Drie Zeeuwse streekproducten in mijn huiskamer

Gisteren goed door kunnen werken aan het Zeeuws boeren portret ‘Zondagse kool’. Het is het verhaal van een Protestante Zeeuwse boer (in Axelse dracht, zoals dat ook hier op d’n Oek (Hoek) gedragen wordt) die in zijn zondagse kostuum de moestuin inloopt om een kool te oogsten voor de warme maaltijd. In de ene hand een kool en in de andere hand zijn tuindersmes waar hij alles mee doet op en rond het land.

De boer respecteert, uiteraard, de zondagsrust. Dat betekent dat hij niet mag werken op de dag van de Heer. Dat gold zowel voor Katholieken als Protestanten en dat is iets wat hier nog steeds in ere gehouden wordt, hoewel lang niet iedereen zich tegenwoordig hier aan houdt. Deze boer heeft toch een klein beetje gewerkt op Zondag. Maar dat wordt hem vast wel vergeven omdat hij er voor zorgde dat er iets heerlijks op tafel kon verschijnen. Met zijn zakmes is hij de moestuin ingelopen om een kool te oogsten.

Pearemes

Normaal gesproken gebruikt hij daar zijn ‘paeremes’ (paardenmes) voor. Daar snijdt hij de bladeren van de kool me af, smeert hij zijn boterham mee en steekt hij de zware klei van zijn klompen af. Maar zo’n boeren juweel heb ik (nog) niet in mijn bezit. Je kunt zo’n mes nieuw laten maken door een kunstenaar uit Zaamslag, die de kunst van het maken van dergelijke kunststukjes beheerst.

Behalve het geweldig mooie snijwerk heeft dit mes nog een extra bijzonderheid wat de vakbekwaamheid van de maker onderstreept. Namelijk een klein houten balletje in het heft. Dat is daar niet ingestopt maar uitgesneden in de vrijgemaakte holte van het heft. Hoe men dat flikt is mij nog steeds een raadsel.

De collectie ‘Zeeuws werk’ groeit gestaag. In mijn huiskamer kan ik alles even overzien. Het werk ‘Zondagse kool’ is momenteel in de maak, en dus nog niet af. Ik heb me gisteren vooral gefocust op het schilderen van de Axelse broekstukken en daar ga ik vandaag mee verder. Inspiratie genoeg, hier in Hoek, en er gaat nog veel volgen. Landschap, dorpsgezicht, het moleninterieur, het molenaarsportret, nog veel meer over de streekdracht en natuurlijk het leven van het land. Ik kan voorlopig wel even vooruit.

Het stilleven met de augurkenpot is voltooid. Achter deze pot zit een heel verhaal. Om te beginnen zijn het augurken die ik zelf heb geteeld en ingemaakt. Meer daarover zie je in dit filmpje. Het is zo’n product van de weg naar zelfvoorziening en het plezier dat je kunt beleven aan een eigen teelt en inmaak. Het is natuurlijk ook een stukje tuinderstrots. Trots op iets wat gelukt is en wat er dan ook nog eens mooi uit ziet.

Vervolgens heb ik ook een filmpje gemaakt van het schilderen zelf. Ik geef hierbij een inkijk in het schilderproces van a tot z. Hierin kun je goed zien hoe ik het werk opzet en afwerk en zie je gelijk dat ik alles niet zo heel erg uitwerk om het spontane en het stevige van zo’n stilleventje te behouden. Anders wordt het al snel een uitgepoetst plaatje waarin je de verf niet meer als verf kunt herkennen. Het moet wel een schilderijtje blijven.

Dat is met dit werk ruimschoots behaald. Het is een stevig geschilderd werk geworden, maar toch ook exact naar de waarneming geschilderd, zodat alles heel goed herkenbaar is. Fotografisch, maar met behoud van de penseelstreek.

Voor het eerst heb ik een compleet schilderproces gefilmd voor een nieuwe aflevering van Hoekse fratsen. Het betreft hier een stilleven van de pot augurken die ik eerder deze week heb ingemaakt volgens een traditioneel boeren recept (zie filmpje).

Die pot boeide me voldoende om er een schilderij van te gaan maken. Het is een mooi object, met een verhaal en een boodschap.

Zo af en toe maak ik wel eens een stilleven. Dat gebeurt niet vaak, omdat ik geen echte stilleven schilder ben, maar soms ben ik ergens zo van onder de indruk dat ik besluit om er een schilderij van te maken. Dit keer zal het een stilleven worden van een pot augurken. Hoe ik daartoe kwam zie je in dit filmpje.

Vandaag voltooid. ‘Het behouden huis’ (50 x 120 cm.). Op de voorgrond zie je Ineke met een stapeltje stookhout voor het fornuis. Om iets te gaan bakken of om te gaan koken. Iets uit eigen tuin. Toen ik dit werk begon te schilderen waren de plantjes nog klein. Nu zijn ze al een stuk verder doorgegroeid en kan er al hier en daar wat geoogst worden. Zoals spitskool, wat ik laatst liet zien in het filmpje. Bloemkool staat morgen op het menu en de broccoli zal spoedig volgen.

Het leven is hier van uitstekende kwaliteit. Ook ‘s-avonds als alles heel stil is. Dan vliegen de vleermuizen rond het huis en scharrelt het egeltje door de tuin. Maar die zie ik ook overdag. Hij is al aardig aan me gewend.

Het behouden huis is meer dan alleen een stenen icoon. De hele cultuur er omheen is eveneens behouden en weer tot leven gewekt. Dat alles zit in dit schilderij. Het huisje, de tuin en het atelier, achter in de tuin, vormen een geheel.

Leven van het (Zeeuwse) land.

Nog lang niet klaar, maar wel ver onderweg. ‘Het behouden huis’. Je ziet mijn echt Zeeuwse huis(je), Ineke en de moestuin. Ineke draagt hakhout voor het fornuis. Ze is gekleed in traditionele Cadzandse dracht en alles bij elkaar vormt dit schilderij een verwijzing naar de barre avonturen van Willem Barentz op Nova Zembla. Mijn behouden huis is een traditioneel klein Zeeuws huisje dat de moderne tijd heeft overleefd en mij nu alle gelegenheid geeft om te leven zoals ik zou willen leven.

Ver weg van alle drukte en schreeuwerigheid van de grote stad in een prachtig land met veel ruimte en rust van weleer. Een echo uit het verleden in 2016, maar ook voorzien van moderne gemakken en luxe. Een gelijktijdige ongelijktijdigheid in één kader.

De bovenkant met het prachtige borduurwerk en drie kwastjes

We, Ineke en ik, waren bij De Stoof in Zaamslag op een heel bekend voorkomend Zeeuws Vlaams kledingstuk gestuit. Wat het exact was wisten we niet, maar het kwam ons wel bekend voor. Het was een prachtig geborduurde zwarte kap, of muts, die hier gedragen werd tijdens de rouw.

Ineke past onze ontdekking bij De Stoof

Althans dat wist Theo ons te vertellen, de eigenaar van ‘De stoof’, die het vrijwel altijd bij het rechte eind heeft. Ook een klant wist het zeker, maar niemand kon het echt duiden. Omdat wij het een erg mooi ding vonden om te gebruiken in een schilderij, kochten we het en vervolgens begonnen we een ware zoektocht naar de werkelijke achtergrond van dit prachtige authentieke kledingstuk.

We schreven alle bekenden aan die hier iets van af konden weten, tot het Zeeuws museum toe, maar niemand kon het meteen zeggen. Iedereen herkende het, maar een echt antwoord bleef nog even uit. Tot Jenny Rosendaal, van de Karrekasse, het mailtje las en meteen kon vertellen dat het een capuchon betrof van een (van onze) ‘Mantelines’.

Een manteline die sterk overeenkomt met de capuchon die wij nu in handen hebben

Een manteline is een cape met capuchon die inderdaad tijdens de rouw over de kleding gedragen werd. Het zou kunnen dat dit een losgehaalde capuchon is, maar er werden destijds ook losse capuchons gemaakt.

Feit is dat wij een bijzonder mooi kledingstuk in handen hadden gekregen voor mijn volgende schilderij ‘Het behouden huis’. Ineke ging model staan, met haar eigen cape, en ik fotografeerde haar voor het huis(je) en de moestuin voor een bijzonder schilderij. Ik schilder namelijk niet alleen een behouden Zeeuws huisje, maar vooral de wereld die daar achter schuil gaat. Stoken op kolen, koken op een hout, en kolen gestookt fornuis, het hebben van een moestuin als antwoord op onze huidige afstandelijke voedselcultuur, met pesticides, vergif en andere narigheid, en de weg terug naar eenvoud van weleer met behoud van eigentijdse luxe en verworvenheden.

Buiten schilderen in de tuin. Hier zie je alles het beste.

Het is eigenlijk een metafoor voor een ander leven dan we kennen uit het jachtige dagelijks leven in de stad. Ver weg van de televisie en dichtbij het echte leven. Het behouden huis biedt de mogelijkheid om alles wat wij koesteren om ons heen te vergaren en een van die dingen is de streekdracht. Zowel Ineke als ik zijn daar vol van. Streekdracht geeft een gezicht aan de eigen identiteit van een streek. Iets waar je echt trots op kunt zijn.

Het zijn zo van die verloren gewaande zaken, maar hier in Zeeuws Vlaanderen leeft alles nog volop. Het was, bijvoorbeeld, niet moeilijk om aan een mooi Zeeuws, Zondags, boeren kostuum te komen. 100% authentiek en hiermee kon ik lid worden van een van de vele verenigingen voor behoud van het Zeeuwse erfgoed. Voor de lol stelde ik er een foto van samen tijdens het rooien van mijn aardappelen. Geen enkele boer gaat op Zondag rooien en al helemaal niet in zijn zondagse kostuum, maar voor de foto kon dat alleen maar leuk uitpakken, en zo geschiedde. Tijdens het rooien (op Maandag) kleedde ik me snel om voor de foto, om vervolgens de klus af te maken in mijn tuin tenue.

Het schilderij ‘Het behouden huis’ gaat dus niet alleen over het redden van een echt Zeeuws huisje van de sloophamer, maar vooral over de wereld achter dit huisje dat voor menigeen verborgen blijft. Het gaat ook over mensen die zichzelf weten te redden en niet of nauwelijks afhankelijk zijn van instanties of toeleveranciers. Het gaat over het behoud van een eigen cultuur en geschiedenis. Het gaat over trots en passie voor Zeeland. Kortom, het behouden huis is veel meer dan een bewaard gebleven bouwsel.

Vandaag is het echt fantastisch atelier-weer. Want als de zon schijnt lonkt de tuin en heel veel meer en met dit druilerige weer kan ik me helemaal focussen op mijn werk. Genoeg te doen, zoals je kunt zien. Ik werk nu aan meerdere doeken tegelijk. Als het ene doek droogt ga ik met het volgende verder. Vandaag leg ik de laatste hand aan ‘Lunafreak’. Als alles op tijd droog is gaat deze Donderdag al naar de galerie.

Lunafreak

Het is algemeen bekend dat de volle maan iets met mens, dier en natuur doet wat wij nog niet wetenschappelijk hebben weten te verklaren. Het is een van die mysteries die ons al eeuwen bezig houdt. In vroeger tijden dachten we dat er bij volle maan geesten tot leven kwamen, zoals weerwolven, Witte Wyven, heksen, spoken en demonen. Maar bovenal deed het verschijnsel iets met onszelf.

Bij volle maan raken we gepassioneerd in de liefde, ontstaat er een hang naar avontuur, of gaan we dromen van wonderbaarlijke gebeurtenissen. De volle maan wordt door ons beleefd. De een beleeft het meer dan de ander en iemand die er erg gevoelig voor is mag je een ‘Lunafreak’ noemen.

Hierboven een werkoverzicht van vandaag. Het linkerwerk is voltooid en wacht op een geschikte bestemming. Het kleine, vierkanten werk is voltooid en behoort toe aan een serie (Metropolis) die ik pas ga tonen als er genoeg werk op dat thema is voltooid. De flamingo danseres nadert voltooïng en Lunafreak is nu voltooid.

DCIM102GOPRO